جزئیات مقاله

گردآورنده: لاله تاجی پور کارشناس مسئول بذر درختان گرمسیری

مدیریت ماشین ها و ادوات کشاورزی

برای مشاهده متن pdf مقاله لطفاً کلیک نمایید

به نام خدا

مکانیزاسیون چیست؟

مکانیزاسیون واژه ای است مشتق شده از مکانیک که به معنای مکانیکی کردن است.پس مکانیزاسیون به مفهوم مکانیکی کردن است و منظور از آن ، استفاده از وسایل و ادوات مکانیکی برای تولیدات و انجام کارهای کشاورزی است.

تاریخچه ی مکانیک به قرن هفدهم برمی گردد که با قوانین سه گانه ی نیوتن آغاز شد و با فعالیت دانشمندان مختلف علم مکانیک، ادامه پیدا نمود.سپس ماشین آلات کشاورزی اختراع شدند و مکانیک کشاورزی به وجود آمد.

واژه ی مکانیزاسیون کشاورزی از زمانی متداول گشت که تراکتورهای بخاری وارد مزرعه شدند ، ولی ورود این وسایل یا مکانیزه شدن کشاورزی صرفا به منظور انجام کار بهتر ، بیشتر و با هدف افزایش درآمد انجام گرفت و امروز نیز چنین است.

با توجه به مطالبی که گفته شد می توان آن را اینگونه تعریف کرد:

مکانیزاسیون کشاورزی یعنی استفاده از وسایل مکانیکی به منظور افزایش کمی و کیفی تولیدات کشاورزی و با هدف افزایش درآمد مالی کشاورز.

بنابراین اگر مکانیزاسیون به افزایش درآمد کشاورز نیانجامد ، مکانیزاسیون نیست. اگر استفاده از وسایل دامی به افزایش بیشتر درآمد بیانجامد، کاربرد ماشین را نمی توان مکانیزاسیون نامید و توصیه نمی شود.

افزایش درآمد روستایی با سه عمل صورت می گیرد:

افزایش کمی محصول به دو صورت انجام می شود:

الف) افزایش سطح زیر کشت: این کار با وسایل مکانیکی به سهولت قابل انجام است که به دلیل محدودیت کارگر و شاق بودن این عملیات از ادوات مکانیکی کشاورزی استفاده می شود.

ب) افزایش عملکرد: ممکن است سطح زیر کشت را افزایش نداد ولی با شخم یکنواخت ، تهیه ی بستر مناسب  کاشت در عمق ثابت و فاصله ی مناسب بین بوته ها، وجین مؤثرتر، سمپاشی ، کودپاشی و بالاخره برداشت بهتر، به عملکرد بیشتری رسید که این عملیات جز با کاربرد ماشین امکان پذیر نمی شود.

افزایش کیفی محصول از مهمترین عوامل افزایش درآمد روستایی است. اگر عمق کاشت ، زمان برداشت ، نحوه برداشت به صورت مناسب توسط ادوات کشاورزی در مورد محصول صورت گیرد، بازدهی به مقدار بسیار زیاد افزایش می یابد. به عنوان مثال برگ توتون درجه ی یک، با دو روز تاخیر در خشک کردن به درجه ی سه تقلیل می یابد. یونجه اگر به موقع برداشت نشود، محصول از نظر کیفی بسیار افت می کند.

کاهش هزینه ی تولید و اثرات آن را در کشورهایی چون ایران که تعداد کارگر کم است با مکانیزه کردنِ درست  به وضوح می توان رؤیت کرد. اگر کارشناس مکانیزاسیون از نحوه ی کار ماشین اطلاع کافی نداشته باشد و از طرفی هزینه ی نگهداری و تعمیر وسایل زیاد باشد هزینه ی تولید محصول کاهش نمی یابد که این امر با مفهوم مکانیزاسیون کشاورزی مغایر است.

1. افزایش کمیت محصول
2. افزایش کیفیت محصول

3- کاهش هزینه ی تولید محصول

مکانیزاسیون کشاورزی در ایران موضوعی است که طی سالهای گذشته یا بهتر بگوئیم از سال 1345 ، یعنی سالی که قرارداد بین ایران و جمهوری رومانی به منظور خرید تراکتور و بعضی ادوات کشاورزی منعقد شد و تعداد تراکتور از آن سال در کشور رو به فزونی گذاشت مورد بحث متخصصین فن بوده است.

وقتی از مکانیزاسیون کشاورزی صحبت به میان می آید ، اکثرا به فکر کاربرد و استفاده از موتورهای احتراق داخلی و ماشین های مختلف کشاورزی در مزارع می افتند ، در حالی که مکانیزاسیون به معنی اعم، این نیست که حتما از موتور احتراق داخلی و یا از آخرین مدل های ماشین های کشاورزی استفاده شود. قبل از اینکه مکانیزاسیون کشاورزی را تعریف کنیم ، ابتدا لازم است موتور و ماشین را از یکدیگر تشخیص داده و جدا کنیم. "ماشین " وسیله ای است که اگر به آن توان دهیم ، برایمان کار انجام می دهد ولی خود به تنهایی قادر به انجام کار نیست.

"موتور" وسیله ای است که تولید توان می کند ولی به تنهایی نمی تواند کاری انجام دهد مگر اینکه این توان را به ماشینی بدهد تا آن ماشین بتواند کار تولید کند. به طور مثال یک گاوآهن را می توان به وسیله ی یک یا چند حیوان کار به حرکت درآورد و زمینی را شخم زد ، گاوآهن در اینجا ماشین را تشکیل می دهد و حیوان یا حیواناتی که آن را می کشند در حکم موتور می باشند. یک موتور ممکن است در یک زمان، دو ماشین را به حرکت درآورد و گاهی حرکت هر دو ماشین ، برای انجام کار ، ضروری است.

اکنون با روشن شدن فرق بین ماشین و موتور می توان مکانیزاسیون کشاورزی را تعریف نمود. کلمه ی مکانیزاسیون در کشاورزی مترادف با کلمه ی اتوماسیون در صنعت است که خود به معنی اتوماتیک کردن می باشد و اتوماتیک کردن یعنی کم کردن کار کارگری. بنابراین مکانیزاسیون یعنی استفاده از ماشین و موتور در کشاورزی جهت کاهش نیاز به نیروی کارگری. البته این نیاز هنگامی به وجود می آید که درآمد حاصل از کار کارگری کمتر از درآمد به دست آمده از جایگزین نمودن ماشین و موتور باشد که خود به عوامل متعددی از جمله عوامل زیر بستگی دارد:

معنی اعم مکانیزاسیون کشاورزی، اتخاذ هر روشی است که موجب ازدیاد درآمد شود. با این تعریف جایگزین کردن کارگر با ماشین و موتور یکی از روش ها محسوب می شود و استفاده از بذر اصلاح شده برای بدست آوردن عملکرد محصول بیشتر روشی دیگر، که هر دو بخشی از موضوع مکانیزاسیون هستند.

1- دستمز کارگر بالا باشد. 2- مشکلات کارگری موجب وقفه در کار، در زمان معین شود. 3- زیان های حاصل از طولانی بودن کار کارگری بیش از هزینه های استفاده از ماشین و موتور شود. 4- کیفیت کار ماشین آنقدر بالا باشد که هزینه های آن را مستهلک نماید.

بیشتر بدانیم:

آغاز فعاليت بنگاه توسعه ماشينهاي كشاورزي از سال ۱۳۳۱ در واقع سرآغاز ماشيني كردن كشاورزي ايران به شمار مي رود. اين مؤسسه از سال ۱۳۳۱ تا سال ۱۳۳۶ خود رأساً اقدام به وارد كردن تراكتور و ماشينهاي كشاورزي مي نمود و آنها را به اقساط به فروش مي رساند. اما از سال ۱۳۳۶ تا سال ۱۳۴۵ بنگاه مستقيماً اقدام به وارد كردن تراكتور نمي كرد، بلكه اعتبار وامي به اقساط ۴ تا ۶ ساله به متقاضيان خريد تراكتور مي داد تا آنها مطابق سليقه و امكانات خود اقدام به خريد تراكتور و كمباين و ساير ادوات كشاورزي بنمايند.

اين طرز كار سبب شد كه به تدريج ماركهاي مختلف تراكتور و كمباين هركدام به تعداد كمي وارد كشور شود و چون براي فروشندگان تأمين لوازم يدكي و تعميرگاه هاي لازم مقرون به صرفه نبود، اغلب اين وسايل در مدت كوتاهي از كار افتاده و بي استفاده مي ماند.در سال ۱۳۴۵ قراردادي با كشور روماني منعقد شد كه طي آن مقرر گرديد تعدادي تراكتور با توان ۴۰ و ۶۵ اسب بخار يونيورسال و تعداد گاو آهن، ديسك، كودپاش، بذرپاش، دروگر و ساير ادوات خريداري شده از طريق بنگاه توسعه ماشينهاي كشاورزي توسط عاملين فروش در اختيار كشاورزان گذارده شود. طبق اين قرارداد مقرر شد كه در مراكز عمده فروش، اقدامات لازم براي تأسيس نمايندگي هاي لوازم يدكي و تعميرگاه هاي ثابت و سيار به عمل آيد.به موازات اين قرارداد از سال ۱۳۴۶ اقدام به ساخت ساختمان كارخانه تراكتور سازي تبريز شد كه از سال ۱۳۴۹ بهره برداري از آن آغاز شد و قطعات تراكتور از روماني وارد و در آن كارخانه مونتاژ گرديد. اين كارخانه از سال ۱۳۵۳ اقدام به وارد كردن تراكتورهاي مسي فرگوسن نمود كه در حال حاضر ساخت اين تراكتورها در كارخانه تراكتورسازي تبريز انجام مي گيرد.

در سال ۱۳۵۲ كارخانه جاندير اراك به مونتاژ تراكتور، كمباين و ساير ادوات كشاورزي جاندير پرداخت كه اين كارخانه نيز هم اكنون به ساخت كمباين وبيلر مشغول مي باشد.

در سالهاي اخير شاهد رشدي چشمگير در رابطه با استفاده از تراكتور و ماشينهاي كشاورزي در مزارع ايران هستيم و اين نويد پيشرفت و ترقي كشاورزي مي باشد.

در حال حاضر توليد كنندگان سختكوش ماشين هاي كشاورزي همراه با واردكنندگان ماشينها و ادوات كشاورزي با نظارت دستگاه هاي ذيربط از جمله مرکز توسعه ماشین های کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی و مراكز ارزيابي ماشينهاي كشاورزي سعي در تأمين نيازهاي مكانيكي مزارع دارند و در اين راه قدم هاي مؤثري را برداشته اند.