دنیای اقتصاد
همزمان با ماموریت مجلس به وزارت جهادکشاورزی بررسی شد
دنیای اقتصاد : موضوع خودکفایی محصولات کشاورزی و غذایی با اعلام دستور جدید از سوی رئیس مجلس وارد فاز تازه‌ای شد. در هفته گذشته علی لاریجانی اعلام کرد وزارت جهادکشاورزی مکلف به تهیه یک برنامه مدون برای «خودکفایی کالاهای اساسی» و «آمایش سرزمینی در بعد کشاورزی» ظرف دو ماه آینده شده است.
فصل جدید داستان خودکفایی
بر این اساس، مقرر شده است متولیان حوزه کشاورزی، پروژه خودکفایی را در زمینه کالاهای ضروری بخش کشاورزی از جمله «برنج»، «گندم»، «نهاده‌های دامی» و... در دستور کار قرار دهند. این تصمیم جدید در حالی مورد تفاهم نمایندگان مجلس و مسوولان وزارت جهادکشاورزی قرار گرفته است که طی سال‌های گذشته اجرای سیاست‌های مرتبط با خودکفایی در مقاطعی روی میز سیاست‌گذار قرار داشته است. به اعتقاد متولیان، در شرایط تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی و تجاری ناشی از آن، اجرای سطح وسیع‌تری از برنامه‌های خودکفایی در حوزه محصولات غذایی و کشاورزی از درجه اهمیت بیشتری نسبت به گذشته برخوردار است. از سوی دیگر، درحالی ماموریت مذکور برای وزارت جهادکشاورزی تعیین شده است که طی سال‌های اخیر و در راستای سیاست‌های کلی تعریف‌شده، تولیدکنندگان موفق به تحقق پروژه خودکفایی برای برخی از اقلام غذایی شده‌اند.
از سوی دیگر، سیاست‌گذار تلاش دارد تا برنامه خودکفایی را برای سایر اقلام ضروری و پرمصرف در بخش کشاورزی محقق کند؛ معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی در روزهای اخیر درباره گام جدید خودکفایی در محصولات کشاورزی اعلام کرد که این وزارتخانه برای محصولاتی از جمله «برنج»، «جو»، «گندم»، «حبوبات»، «پنبه»، «چغندر قند» و «ذرت و دانه‌های روغنی» طرح خوداتکایی تهیه کرده و در چارچوب آن ضریب خوداتکایی کالاها را مشخص کرده است. از منظر کارشناسی دو رویکرد سیاستی متفاوت نسبت به خودکفایی برخی محصولات غذایی مطرح است. گروهی از کارشناسان و متولیان برای کلیه اقلام ضروری در حوزه کشاورزی، سیاست خودکفایی را توصیه می‌کنند و معتقدند سیاست‌گذار باید در میان‌مدت گام‌های اساسی‌تری برای عدم وابستگی به واردات در این بخش بردارد، اما در مقابل گروه دیگری بر این باورند که اجرای این سیاست برای برخی محصولات مانند برنج نمی‌تواند به صرفه باشد، بنابراین برای مدیریت بهینه منابع، بهتر است بخشی از نیاز داخلی از مسیر واردات تامین شود. در نهایت بررسی رویکرد کلی سیاست‌گذار در ماه‌های اخیر و همین‌طور تکلیف جدید معین شده برای خودکفایی کالاهای اساسی، نشان می‌دهد که حرکت به سمت خوداتکایی در تولید محصولات غذایی در ماه‌های آتی شتاب بیشتری پیدا خواهد کرد.
اما در این گزارش مروری بر وضعیت تولید ۶ کالای اساسی در حوزه غذایی و کشاورزی (شامل گندم، ذرت، برنج، شکر، گوشت قرمز و گوشت مرغ) داشته‌ایم و در این چارچوب اظهارات مسوولان دولتی، پیرامون تحقق یا چشم‌انداز خودکفایی هر یک از این اقلام را بررسی کرده‌ایم تا به این ترتیب تصویر دقیق‌تری از برنامه فعلی و آتی سیاست‌گذار برای خوداتکایی در عرصه غذایی به‌دست آید.
گندم
گندم یکی از کالاهای اساسی و استراتژیک محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر الزامات خودکفایی آن فراهم شد تا دیگر نیازی به واردات این محصول وجود نداشته باشد. در این ارتباط وزیر جهادکشاورزی در بهمن ماه سال گذشته اهمیت خودکفایی گندم را مورد تاکید قرار داد. محمود حجتی خودکفایی در تولید گندم را عاملی مهم در بی‌اثر شدن تحریم غذایی علیه ایران و پیروزی در جنگ اقتصادی دانست. براساس آمارهای رسمی، میزان مصرف گندم کشور در بخش‌های مختلف بین ۱۳ تا ۵/ ۱۳ میلیون تن ارزیابی می‌شود. به گفته وزیر جهادکشاورزی تولید این کالای استراتژیک در کشور به بیش از ۱۴ میلیون تن در سال گذشته رسیده است؛ این درحالی است که پیش از خودکفایی گندم نیاز وارداتی کشور در این بخش حدود ۶ میلیون تن برآورد می‌شد. در این راستا وزیر جهادکشاورزی در اظهارات اخیر خود خودکفایی گندم را به‌عنوان دستاوردی مهم مورد توجه قرار داد و تاکید کرد: اگر قرار بود گندم هم مانند برخی محصولات از جمله «ذرت»، «دانه‌های روغنی»، «کنجاله سویا» و «روغن» به کشور وارد شود، مشکلات زیادی به‌وجود می‌آمد. اما «خودکفایی گندم در سال‌های اخیر» و «موجودی مطلوب اراضی گندم»، دو عاملی است که سیاست‌گذار براساس آن پیش‌بینی می‌کند که خودکفایی این محصول برای سال جاری مجددا تکرار شود. از سوی دیگر براساس برنامه‌‌ریزی‌های بلندمدت صورت‌گرفته تا پایان سال ۱۴۰۵، سیاست‌گذار تلاش دارد تا خودکفایی این کالای اساسی را همچنان حفظ کند.
ذرت
ذرت یکی از محصولات و غلات استراتژیک به‌حساب می‌آید که به‌صورت «دانه» و «علوفه و تغذیه ماکیان» استفاده می‌شود. مطابق آمارهای ارائه شده، درحال‌حاضر فاصله نسبتا زیادی برای خودکفا شدن در تولید ذرت وجود دارد؛ بر این اساس طی سال‌های ۹۵ تا ۹۷ به‌طور میانگین یک میلیون تن ذرت دانه‌ای و بیش از ۱۰ میلیون تن ذرت علوفه‌ای در سطح متوسط ۳۳۵ هزار هکتار در کشور تولید شده است. در هفته‌های اخیر عزیز کریمی، مدیرکل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهادکشاورزی وضعیت تولید ذرت در کشور را تشریح کرد. به گفته این مقام مسوول، درحال‌حاضر میزان خوداتکایی در این بخش به حدود ۱۷درصد رسیده است. اما این آمارها درحالی به‌دست آمده است که به اعتقاد کارشناسان و سیاست‌گذاران ظرفیت بسیار بالاتری برای تولید ذرت در کشور وجود دارد. از نگاه متولیان، اگرچه تولید ذرت به‌عنوان یک نهاده دامی به‌دلیل آب‌بر بودن با چالش‌هایی همراه است؛ اما این امکان وجود دارد که با استفاده از «طرح‌های تشویقی» و «مکانیزه کردن تولید»، بیش از ۵۰ درصد نیاز کشور را از مسیر تولید داخلی پوشش داد. در نهایت هدف‌گذاری صورت گرفته حاکی از آن است که تا سال ۱۴۰۴، تولید دانه ذرت به ۳/ ۳ میلیون تن و تولید علوفه ذرت به ۱۲ میلیون تن برسد تا بر این اساس ۵۰ درصد از نیاز و مصرف این محصول از طریق تولید داخل تامین شود.
برنج
برنج به‌عنوان یکی دیگر از کالاهای ضروری، هنوز به مرز خودکفایی نرسیده است؛ هر چند که در مورد خودکفایی این محصول دو دیدگاه کاملا متفاوت وجود دارد. به اعتقاد برخی از کارشناسان و مسوولان، به‌دلیل آنکه درحال‌حاضر کشت برنج تنها در دو استان گیلان و مازندران مزیت نسبی دارد و کشت آن در سایر استان‌ها نتیجه‌ای جز هدررفت منابع آبی ندارد، بنابراین خودکفایی کامل آن واقع‌بینانه به‌نظر نمی‌رسد. اما در مقابل گروه دیگر بر این باورند که ظرفیت‌های لازم برای خودکفایی برنج در کشور وجود دارد و بنابراین واردات این محصول نمی‌تواند توجیه‌پذیر باشد. به اعتقاد این گروه از کارشناسان، در صورت برنامه‌ریزی مناسب می‌توان تا ۲ سال آینده خودکفایی برنج را محقق کرد. اما به گفته متولیان میزان تولید داخلی برنج حدود ۲/ ۲ میلیون تن و نیاز وارداتی آن در کشور بین ۵۰۰ هزار تا ۸۰۰ هزار تن است. در این راستا، متولیان تولید ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن برنج در سال‌جاری را امری قابل دسترس می‌دانند. از سوی دیگر، فعالان پیش‌بینی می‌کنند که رقم واردات برنج برای سال‌جاری کم و بیش مانند سال‌های اخیر باشد. در روزهای گذشته مسوولان وزارت جهادکشاورزی اعلام کردند، با توجه به اینکه مطابق مصوبه دولت کشت برنج به دو استان گیلان و مازندران محدود شده است، این دو استان باید عملکرد بهتری در حوزه برنج و افزایش تولید آن داشته باشند.
شکر
در کنار گندم، شکر از دیگر کالاهای اساسی است که درحال‌حاضر خودکفایی آن تحقق یافته است، به‌گونه‌ای‌که در سال زراعی گذشته (۹۷ – ۹۶) ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن شکر از چغندر قند و نیشکر تولید شد که حدود یک میلیون تن آن از چغندر قند و مابقی آن از نیشکر حاصل شد. مسوولان دولتی با استناد به این میزان از تولید، تاکید می‌کنند که کشور نیازی به واردات شکر ندارد و در این زمینه به خودکفایی دست یافته است.
گوشت قرمز
گوشت قرمز که بازار آن در حدود یک سال اخیر با تلاطمات زیادی همراه شد، هنوز به نقطه خودکفایی نرسیده است. مسوولان وزارت جهادکشاورزی به تازگی اعلام کرده‌اند که بیش از ۹۰ درصد از مصرف گوشت قرمز در داخل تولید می‌شود و فقط ۱۰درصد به واردات وابسته است. البته اظهارات متولیان حاکی از این است که در کوتاه‌مدت خودکفایی کامل در زمینه گوشت قرمز عملیاتی نمی‌شود. آمارها نشان می‌دهد که میزان مصرف سالانه گوشت قرمز در کشور حدود ۹۰۰ هزار تن است که حدود ۸۰۰ هزار تن آن در داخل تولید می‌شود. با وجود آنکه گوشت وارداتی سهم قابل توجهی از مجموع مصرف این محصول را ندارد، اما در سال گذشته همین میزان از واردات به‌دلیل سیاست‌های غیرکارشناسی مشکلات زیادی را ایجاد کرد. سیاست مذکور باعث شد بازار گوشت قرمز به جای تنظیم و تعادل به سمت اختلال در دو طرف عرضه و تقاضا، همچنین نوسانات قیمتی حرکت کند. البته در سال جاری و بعد از حذف ارز ترجیحی از گوشت قرمز، بازار این محصول از ثبات بیشتری برخوردار شد و حتی کاهش قیمت هم پیدا کرد.
گوشت مرغ
برخلاف گوشت قرمز خودکفایی برای گوشت مرغ محقق شده است. براساس آمارها نیاز گوشت مرغ در کشور به‌صورت ماهانه بین ۱۷۰ تا ۲۰۰ هزار تن است؛ این درحالی است که تولید این محصول در کشور به‌طور سالانه به بیش از ۵/ ۲ میلیون تن در سال رسیده است. به این ترتیب نیاز کشور در زمینه گوشت مرغ از مسیر تولید داخل رفع شده است و پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته برای امسال نیز بر تداوم خودکفایی این محصول استوار است.
روابط عمومی و امور بین الملل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی
