نویسنده: فرید صحرایی
«قرارداد عدم‌افشا» راهکاری برای جلوگیری از درز اطلاعات در روابط گوناگون، به‌ویژه روابط تجاری است که اقدام مؤثری در حفظ اطلاعات اشخاص می‌تواند تلقی شود.
زمانی که اختراعی کرده‌اید یا درحال‌مذاکره با شرکت بزرگی درباره‌ی تجاری‌سازی فناوری خود هستید یا ایده‌ی استارتاپی دارید، به‌ناچار باید اطلاعاتی درباره‌ی اختراع و فناوری یا هر نوع اطلاعات دیگری به طرف مقابل ارائه دهید. درنتیجه‌ی این اقدام ممکن است تمام یا بخشی از اطلاعاتتان فاش شود و آنچه در پی کسب آن بودید، از بین رود. به‌منظور جلوگیری از این اتفاق، ازطریق قرارداد طرف یا طرفین مقابل را به رازداری و عدمافشای اطلاعات می‌توان متعهد کرد.
قرارداد عدم‌افشا (Non Disclosure) یا قرارداد رازداری توافقی است که یکی از طرفین یا هر دو طرف متعهد می‌شوند اطلاعات معینی را محرمانه نگاه دارند و آن را افشا نکند. همان‌طورکه اشاره شد، این تعهد می‌تواند دوطرفه یا یک‌طرفه باشد. درادامه، مشخصات و الزامات این قرارداد را تشریح خواهیم کرد.
معنا و محدوده‌ی اطلاعات
هرگونه اطلاعات یا داده‌ی باارزشی مشمول این اطلاعات خواهد بود که به یکی از طرفین قرارداد متعلق باشد و به‌طور عمومی فاش نشده و دراختیار عموم قرار نگرفته است. در قرارداد باید به‌صراحت قید شود چه نوع اطلاعاتی موضوع قرارداد است و از ذکر عبارات کلی پرهیز شود. این اطلاعات به‌طور معمول برای محافظت از مالکیت‌های فکری منعقد می‌شود؛ اما به‌صورت کلی ممکن است یکی از موضوعات زیر باشد:
هرگونه اطلاعات علمی و فنی، اسرار تجاری، اطلاعات مربوط‌به اختراعات، طراحی‌ها، فرایندها و فراورده‌هایی که واجد شرایط اختراع نباشند؛
فناوری‌های نوین یا روش بهبود فناوری؛
هرگونه مفهوم و گزارشی که محتوای ویژه‌ای داشته باشد؛ مانند چارت‌ها و نمودارها؛
دانش فنی (Know How) و محصولات درحال‌ساخت و توصیف‌ها؛
اطلاعات مربوط به نرم‌افزارهای رایانه‌ای، برنامه‌ی رایانه‌ای، کد منبع، کد مقصد و پایگاه‌های داده (دیتابیس)؛
استراتژی‌های کسب‌وکار و ایده‌ی استارتاپ.
چه اطلاعاتی را نمی‌توان ازطریق قرارداد عدم‌افشا حمایت کرد؟
هرگونه اطلاعاتی که دریافت‌کننده ازلحاظ قانونی به استفاده از آن مجاز باشد. برای مثال، ازطریق قرارداد لیسانس (مجوز بهرهبرداری) به استفاده از آن اطلاعات مجاز باشد؛
اطلاعات را ازطریق شخص ثالث یا شخصا و به‌صورت قانونی کسب کرده باشد. برای نمونه، اسرار تجاری موجود در محصولی را با مهندسی معکوس به‌دست آورده باشد. البته، اثبات این امر می‌تواند دشوار به‌نظر برسد؛
اطلاعات را پیش‌تر عموم شناخته باشند. برای مثال، فرمولی که اکنون نیز شناسایی شده و از آن استفاده می‌شود؛
ازلحاظ قانونی آن اطلاعات می‌بایست افشا شود. برای نمونه‌ی، ماده‌ی هفدهم قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری و طرح‌های صنعتی مصوب ۱۳۸۶ مقرر می‌کند چنانچه منافع عمومی مانند امنیت ملی و تغذیه و بهداشت یا توسعه‌ی سایر بخش‌های حیاتی اقتصادی کشور اقتضا کند، مخترع باید اختراع خود را در شرایط خاصی افشا کند (مجوز بهرهبرداری اجباری از اختراع).
عدم افشا
طرفین قرارداد
به‌طور کلی، در هر رابطه‌ای که افشای اطلاعات ممکن است به شخص حقیقی یا حقوقی مشخصی آسیب برساند، انعقاد قرارداد عدم‌افشا منطقی به‌نظر می‌رسد. به‌طور معمول در روابطی ازاین‌دست به انعقاد این قرارداد منجر می‌شوند:
میان دو کسب‌وکار
میان کارمند و کارفرما
در قراردادهای فروش اسرار تجاری
در قراردادهای واگذاری
در قراردادهای تأمین منابع مالی
در قراردادهای سرمایه‌گذاری
با کارآموزانی که قرار است وارد مجموعه شوند
هدف و نحوه‌ی استفاده از اطلاعات
طرفین قرارداد باید به‌طور صریح توافق کنند هدف و نحوه‌ی استفاده از قرارداد چگونه است. برای مثال، اگر اطلاعات، فناوری یا نرم‌افزاری خاصی است، باید نحوه‌ی تجاری‌سازی یا استفاده‌ی دریافت‌کننده مشخص شود یا استفاده‌کنندگان از اطلاعات شامل چه کسانی می‌شوند. برای نمونه، شعب دیگر شرکت نیز می‌توانند از آن اطلاعات استفاده کنند یا خیر. درخصوص هدف استفاده از اطلاعات نیز نباید ابهامی وجود داشته باشد.
زمان
زمان تعهد به عدم‌افشا باید در قرارداد مشخص شود؛ چراکه مطابق ماده‌ی نهصدوپنجاه‌ونهم قانون مدنی نمی‌توان فردی را برای همیشه به عدمافشای اطلاعات متعهد دانست (سلب حق باید به‌صورت جزئی باشد). همچنین، این زمان نباید بسیار طولانی باشد. برای مثال، نمی‌توان ازطریق این قرارداد فردی را برای مدت بیست سال به عدمافشای اطلاعات متعهد دانست. این زمان باید متعارف باشد (دو یا سه سال یا در بعضی موارد بیشتر). مدت زمان باید باتوجه‌به ماهیت اطلاعات مشخص شود.
مستند قانونی
واضح است قرارداد عدم‌افشا، مانند اجاره یا وکالت، یکی از عقود معین در قانون مدنی نیست؛ اما براساس ماده‌ی دهم قانون مدنی، می‌توان این قرارداد را با رعایت سایر الزامات قانونی منعقد کرد. ماده‌ی دهم قانون مدنی می‌گوید قراردادهای خصوصی دربرابر کسانی که آن را منعقد کرده‌اند، در صورتی نافذ است که مخالف صریح قانون نباشد.
تفسیر محدوده‌ی افشای اطلاعات
افشای اطلاعات درمعنای عام تفسیر می‌شود؛ بنابراین، افشای اطلاعات اصلاح‌شده یا تغییریافته نیز موجب مسئولیت خواهد بود. به‌طور کلی، هر شکلی از افشای اطلاعات موضوع قرارداد موجب مسئولیت است. به‌عنوان مثال، چنانچه مدیر شرکتی به عدمافشای اطلاعات متعهد شود؛ ولی یکی از کارمندان مجموعه‌اش به‌دلیل تقصیر مدیر، اطلاعات را افشا کند، این اقدام می‌تواند نقض تعهد درنظر گرفته شود.
جبران خسارت
درصورتی‌که دریافت‌کننده‌ی اطلاعات علی‌رغم تعهد آن را افشا کند، طرف مقابل می‌تواند در دادگاه علیه او طرح دعوا کند. دادگاه پس از بررسی و کسب نظر از کارشناسان مرتبط، میزان خسارت را تعیین می‌کند. افزون‌براین، طرفین می‌توانند از قبل در قرارداد خود درباره‌ی میزان و مبلغ جبران خسارت توافق کنند (وجه التزام).
جمع‌بندی
چنانچه اطلاعات مهمی دارید و می‌خواهید آن را با شخص دیگری به‌دلایل مختلف به اشتراک بگذارید، قرارداد عدم‌افشا می‌تواند شما را به مقصود برساند. درحال‌حاضر در کشور ما، این اقدام کمی نامأنوس به‌نظر می‌رسد؛ اما باید آن را تاحدزیادی وافی به مقصود دانست. نکته‌ی پایانی این است اگرچه قرارداد عدم‌افشا موجب می‌شود دریافت‌کننده‌ی اطلاعات به عدم‌افشا متعهد شود، از همکاری با رقبا در تحصیل قانونی اطلاعات مانع نمی‌شود.