در دنیایی که هر روز نفوذ و تأثیر هوش مصنوعی در همه صنایع گسترش می یابد، آیا هنوز به وجود شرکت ها نیاز داریم؟

پیشرفت های اخیر هوش مصنوعی و فناوری های کامپیوتری باعث می شود ما دوباره به برخی سوالات بنیادین برگردیم: یک بنگاه (شرکت)، چیست؟ شرکت ها چه کارهایی را بهتر از بازارها انجام می دهند؟ ویژگی های متمایز شرکت ها در عصر قراردادهای هوشمند و هوش مصنوعی چیست؟در کنار پیشرفت پرسرعتAI، گفت وگوها و مباحثات زیادی در مورد این سوال که «پس چه چیزی برای انسان ها باقی مانده است؟» صورت گرفته است. اغلب پاسخ ها به این نکته اشاره دارند که انسان ها، باید روی اموری متمرکز شوند که مختص و منحصر به آنها است: خلاقیت، شهود و همدلی شخصی. اکنون سوال دیگری مطرح می شود: پس شرکت ها چه می شوند؟

این سوال از بسیاری جهات یک سوال قدیمی محسوب می شود. اقتصاددانان مشهوری نظیر رونالد کوس (برنده جایزه نوبل اقتصاد ۱۹۹۱) و الیور ئی. ویلیامسون معتقد بودند که کار اصلی شرکت ها این است که به روش های کارآمد، فرم های پیچیده فعالیت های اقتصادی را هماهنگ کنند. اگر فناوری کامپیوتر، توانایی ساده و موثر سازی تراکنش های هزینه را داشته باشد، با فراگیر شدن قراردادهای هوشمند، نقش سنتی مدیریتی نیروهای انسانی کاملاً حذف می شود.

برای مثال وقتی به الکسا می گوییم «مقدار بیشتری غذای سگ سفارش بده» زنجیره ای از فعالیت ها شروع می شود و چند ساعت بعد، سفارش را دریافت می کنیم. در این پروسه هیچ نیروی انسانی دخالت نداشته است. یک شرکت واحد این پروسه را هماهنگ کرده است، اما افراد ثالثی نیز در آن حضور دارند (مثل تولیدکنندگان غذای سگ، تحویل دهندگان). گروه ثالث نیز فعالیت های خود را با آمازون هماهنگ و یکپارچه کرده اند.

استدلال هماهنگ سازی، به معنای درون سازی تراکنش ها و تبادلات و باهدف افزایش کارایی آنها است، اما آیا این استدلال، علت واقعی وجود شرکت ها است؟ جولیان بیرکینشاو، استاد استراتژی و کارآفرینی دانشکده بازرگانی لندن، در یکی از مقالات جدید خود توضیح می دهد که با در نظر گرفتن نقش کامپیوترها به عنوان تسهیل کنندگان تراکنش ها و تبادلات، حالا بنگاه ها در چهار حوزه نقش منحصربه فردی به عهده دارند.

شرکت ها تنش بین اولویت های رقابتی را مدیریت می کنند

در حال حاضر شرکت ها باید از منابع سابق خود، حداکثر بهره برداری را بکنند تا سود به دست آورند. درعین حال آنها باید به دنبال منابع جدید «مزیت» باشند، تا از حیات و بقای آتی خود مطمئن شوند. برقراری تعادل بین این دو فعالیت، کمی عجیب به نظر می رسد. درواقع شرکت ها باید بین «بهره برداری» و «اکتشاف» تعادل برقرار کنند.

هوش مصنوعی با راهکارهایی نظیر اتوماسیون پروسه ها، بهبود روش های حل مسئله و تضمین کیفیت، به شرکت ها کمک می کند از منابع سودآور فعلی خود بهتر استفاده کنند. به علاوه هوش مصنوعی می تواند در جست وجوی منابع جدید سودآور هم باشد. مثال معروف این قضیه، AlphaGo است. این برنامه کامپیوتری، استراتژی برنده ای را ارائه داد که هیچ بازیکن انسانی تاکنون به آن دست نیافته بود. حالا کامپیوترها قطعات موسیقی می نویسند و مناظری شبیه به نقاشی های پیکاسو را نقاشی می کنند.

اما AI، در زمینه مدیریت تنش بین این فعالیت ها، مفید واقع نمی شود، یعنی به عنوان مثال نمی داند که چه فعالیتی باید بیش از سایرین انجام شود. چنین انتخاب هایی مستلزم تصمیم گیری دقیق است: وزن بخشیدن به فاکتورهای کمی و کیفی، حساسیت به شرایط و دخیل کردن فاکتورهای حسی و شهودی به پروسه ها. این قابلیت ها به هوش و ساختار سازمانی وابسته اند و در حال حاضر AI هیچ کمکی به آنها نمی کند. پروژه Project Debater شرکت IBM، دقیقاً نشان داد که AI به لحاظ ساخت و تفسیر یک دیدگاه، بسیار قدرتمند عمل می کند، اما به همان اندازه انسان ها نیز در توازن بخشیدن به دیدگاه ها و نقطه نظرها، موفق تر هستند.

شرکت ها با در نظر گرفتن چشم انداز بلندمدت، ارزش ایجاد می کنند

شرکت ها نه تنها به طور روزانه اختلافات بهره برداری و اکتشاف منابع را برطرف می کنند، بلکه در بلندمدت نیز این تنش ها را مدیریت می کنند. سامانتا گوشال و پیتر موران، همکاران بیرکینشاو در مقاله ای به تفصیل توضیح می دهند که شرکت ها برخلاف بازار، منابع را برای بهترین استفاده کوتاه مدت به کار نمی گیرند. شرکت ها عمدتاً منابع را به شیوه ای به کار می گیرند که در بلندمدت بیشترین ارزش را ایجاد کنند. این منطق «یک گام به عقب، دو گام به جلو»، خودش را در پروژه های ریسک پذیر تحقیق و توسعه، دستیابی به اهداف پایداری، پرداخت دستمزدهای بالاتر از نرخ متوسط بازار به منظور بهبود وفاداری و نظیر آن نشان می دهد. در این زمینه، هوش مصنوعی تنها در صورتی می تواند استراتژی های هوشمندانه ای را طراحی کند که قوانین بازی از پیش تعیین شده و پایدار باشد. به این مثال توجه کنید:

Innovator’s Dilemma یا اختلال نوآوری، توصیف زمانی است که یک تکنولوژی جدید و رو به رشد، به حدی فراگیر می شود که مدل کسب و کار شرکت ها را مختل می کند. به همین دلیل ما باید پیش از وقوع چنین حادثه ای، روی تکنولوژی های مدرن سرمایه گذاری کنیم. همانطور که جف بزوس می گوید، شرکت های موفق همیشه باید برای استقبال و سازگاری با فناوری های جدید آمادگی داشته باشند. آیا هوش مصنوعی می تواند این مفهوم را درک کند؟

شرکت ها از طریق اهداف خود، ارزش ایجاد می کنند

بعد دوم تفکر بلندمدت، انگیزه بخشی فردی و تیمی است. راتان تاتا واژه هدف را دکمه CTA روحی یا «فراخوان اخلاقی و معنوی برای عمل» معنا می کند. همان چیزی که باعث می شود مردم به تلاش های دائمی و همیشگی خود بپردازند، ساعت ها کار کنند و اشتیاق و خلاقیت خود را به محیط کار هدیه کنند.

این مفهوم که شرکت، دارای نوعی کیفیت اجتماعی (هدف یا هویت) است که فراتر از مفاهیم اقتصادی قرار دارد، موضوع جدیدی نیست و از زمانه ای دور متخصصان و دانشمندان زیادی به آن اشاره کرده اند. با این حال هنوز هم افرادی که شرکت ها را در چارچوب قرارداد و معاملات خلاصه می کنند، فکر می کنند کارمندان صرفاً از پاداش های بیرونی انگیزه می گیرند.

این افراد باید نگاهی به سازمان های خیریه، جنبش های نرم افزاری اوپن سورس و بسیاری از مؤسسات غیرخصوصی دیگر داشته باشند. در این صورت متوجه می شوند زمانی که بحث پول در میان نباشد، مردم واقعاً سخت تر و پرانرژی تر کار می کنند. وظیفه رهبر این است که هدف شرکت را به شیوه ای با کارمندان و هواداران به اشتراک بگذارد که انگیزه های عاطفی آنها را تقویت کند. این اقدام، عملی منحصراً انسانی است.

به عبارت دیگر، شرکت های موفق با نهادینه کردن حس هدف و هویت، کارکنان و مشتریان را جذب می کنند. وقتی فناوری خاصی مثل بلاک چین، سیستمی را بنا می گذارد که قابل هک شدن نیست و فرصت طلبان نمی توانند از آن استفاده های نادرستی کنند؛ باز هم مردم ترجیح می دهند اعتقاد و ایمان خود را به سایر مردم حفظ کنند.

شرکت ها با ترویج رفتارهای غیرمنطقی، ارزش ایجاد می کنند

ما افراد زیادی را می شناسیم که با به چالش کشیدن قوانین، به موفقیت دست یافته اند مثل استیو جابز، ایلان ماسکو، ریچارد برانسون. این افراد کاملاً غیرمنطقی، به جای اینکه خودشان را با قوانین جهان سازگار کنند، به دنبال انطباق جهان با دیدگاه خود بودند. واقعیت این است که اگر می خواهیم پیشرفت مان را فراتر از آنچه قبلاً دیده و شناخته شده، ببینیم، به چنین افرادی در شرکت مان نیاز داریم.

غیرمنطقی بودن، ماهیتی متضاد با دنیای هوش مصنوعی است. کامپیوترها از طریق الگوریتم های پیچیده یا با استناد به داده های قبلی کار می کنند و در هر دو مورد نمی توانند از چارچوب ها خارج شوند.

برای مثال در حوزه مدیریت سرمایه گذاری، پلتفرم ها و مشاورهای آنلاین (Robo-advisor) با هزینه ای بسیار کمتر از مشاوره های مالی انسانی، هم معامله می کنند و هم مشاوره سرمایه گذاری ارائه می دهند، اما همانطور که فایننشال تایمز سال گذشته نوشت «در بحث سرمایه گذاری، حماقت انسانی هوش مصنوعی را شکست می دهد.» به عبارت دیگر اگر شما می خواهید بازار را شکست دهید، باید برخلاف حرکت همگان اقدام کنید، برخلاف دانش درک شده بازار تصمیم بگیرید و البته، ریسک این انتخاب را بپذیرید. شما باید بدانید که شاید قضاوت و زمان بندی اشتباهی کرده باشید. این دو ویژگی، مختص انسان است.

بنابراین یکی از ویژگی های متمایز شرکت ها این است که این نوع رفتار غیرمنطقی را پرورش می دهند. البته، بسیاری از شرکت ها با استفاده از سیستم های دقیق کنترل و مجازات کردن شکست ها، سعی می کنند واریانس موجود را کاهش دهند. استدلال این است که با افزایش نفوذ و تأثیر هوش مصنوعی، بسیاری از فعالیت های پایه و قراردادهای ساده خودکار می شوند. در این مرحله حرکت شرکت ها به سمت دیگری خواهد بود: پرورش افکار خارج از چارچوب، تشویق تست و آزمون وخطا و تحمل شکست.

ویتالیک بوترین در یکی از مقالات اخیر Fast Company توضیح داد که چگونه می توان از طریق برنامه های اتریوم، تمامی عناصر سرویس اوبر را فراهم کرد، به طوری که به صورت کاملاً یکپارچه کار کنند. به گفته او کل فرآیند اساساً مثل قبل خواهد بود، با این تفاوت که نقش عامل واسطه (اوبر) حذف می شود. شاید حرف بوترین درست باشد، ولی لزوماً به این معنا نیست که یک سرویس کامپیوتری، بهترین گزینه است.

برای مثال، در سال ۲۰۱۶ یک سازمان مستقل توزیع شده (DAO) در اتریوم راه اندازی شد. ایده این بود که سیستم فوق، بدون دخالت انسان، با استفاده از قوانین تعیین شده و تکنولوژی بلاک چین، به صورت یکپارچه کار می کند، اما این سیستم نقص فنی کوچکی داشت و همین نقص باعث شد یکی از کاربران، ۵۵ میلیون دلار را از این سیستم مالی خارج کند. این حادثه باعث شد بنیان گذاران اتریوم برای اولین بار Hard Fork را در بلاک چین خود ایجاد کنند و پول ازدست رفته را بازگردانند.

مهم نیست که قدرت تکنولوژی تا کجا افزایش می یابد. گاهی اوقات مقدار کمی قضاوت انسانی لازم است تا موارد را به مسیر درست هدایت کند.