.
بانک جهاني در جديدترين گزارش خود با عنوان «چشمانداز بازار کالاهاي 2016» به چشمانداز بازار کالاهاي کشاورزي و مواد خوراکي جهان پرداخته است. در اين گزارش با اشاره به اينکه قيمت محصولات کشاورزي در فصل نخست سال ميلادي جاري به افت خود ادامه داده است و شاخص مربوط به قيمتهاي محصولات کشاورزي 4/ 1 درصد افت داشته، آمده است که کاهش قيمتهاي اين بخش براي هشتمين فصل متوالي ادامه داشته است.
علاوه بر اين، سطح قيمتهاي اين بخش نسبت به سال گذشته 9 درصد افت کرده است. اين کاهش قيمتها در وهله نخست ناشي از افت 5/ 7 درصدي شاخص قيمت نوشيدنيها و سپس 8/ 1 درصد افت شاخص مواد خام کشاورزي است. دو شاخص کليدي قيمتهاي مواد غذايي يعني غلات و دانههاي روغني در اين فصل افزايش داشته است و ضعف بازار آنها در ماههاي ژانويه تا فوريه توسط احيايي در ماه مارس جبران شد، احيايي که تا اوايل ماه آوريل نيز ادامه يافت. افزايش دوباره اين دو شاخص قيمتي در ادامه اين فصل نشاندهنده آثار پديده النينو بر ميزان توليد و کاهش توليد اين دو محصول است که بهويژه در منطقه جنوب شرق آسيا توليد ميشوند، جايي که النينو بيشترين تاثير خود را برآن داشته است. بر اساس اعلام بانک جهاني، انتظار ميرود اغلب قيمتهاي کالاهاي کشاورزي در سال 2016 کاهش يابند و در سال 2017 دوباره احيا خواهند شد. بر اين اساس انتظار ميرود قيمت غلات در سال 2016 تا 3/ 5 درصد کاهش يابد. اين رقم در حالي اعلام ميشود که گزارش پيشين بانک جهاني اين کاهش قيمت را 4/ 3 درصد اعلام کرده بود. قيمت دانههاي روغني هم 4/ 3 درصد افت خواهد داشت که پيشبيني قبلي آن را 2/ 2 درصد اعلام کرده بود. بانک جهاني انتظار دارد قيمت نوشيدنيها و مواد خام به ترتيب تا 6/ 4 درصد و 9/ 2 درصد کاهش يابد. بانک جهاني اعلام کرده خطر نزولي که صحت پيشبيني قيمتهاي بانک جهاني را تهديد ميکند شامل وخامت تبعات ناشي از پديده النينو- سرد شدن منطقه استوايي اقيانوس آرام- است. خطر افزايشي که صحت اين پيشبيني قيمتها را تهديد ميکند، اين است که سياستهاي حمايت از بخش کشاورزي بيش از پيش بهکار گرفته شود. در هر صورت اگر صحت اين پيشبيني چه بر اثر افزايش قيمتها و چه بر اثر کاهش آنها تاييد نشود، ميتواند در قيمتهاي انرژي ريشه داشته باشد چون اصولا ماهيت بخش کشاورزي، انرژي محور است.
مواد غذايي
در فصل نخست سال 2016، قيمت جهاني غلات تغيير بسيار کمي را شاهد بود و تنها 3/ 0 درصد نسبت به فصل چهارم سال 2015 افزايش يافت. با اين حال قيمت غلات نسبت به يک سال پيش 12 درصد و نسبت به اوج خود در اوايل سال 2011 تا 30 درصد کاهش يافته است. در فصل مذکور، قيمتهاي جهاني گندم و برنج به ترتيب 6 و 3 درصد افزايش يافتند اما قيمتهاي ذرت 4 درصد کاهش يافت. بانک جهاني پيشبيني کرد توليد جهاني گندم در فصل زراعي 2016- 2015 به رکورد تازهاي خواهد رسيد و نسبت به فصل زراعي قبل 4/ 1 درصد افزايش خواهد يافت. با وجود اين، برآوردهاي اوليه براي فصل بعد که در ماه ميلادي جاري توسط سيستم اطلاعات بازاريابي کشاورزي و شوراي بينالمللي غلات منتشر شده است، حاکي از آن است که توليد جهاني فصل بعد ممکن است تا 3 درصد سقوط کند. کاهش توليد فدراسيون روسيه و اوکراين که هر دو از صادرکنندگان عمده گندم هستند از علل اين افت توليد عنوان شده است.
آمار کشاورزي ايران
در گزارش بانک جهاني آمار و ارقام مربوط به ايران به شرح زير آمده است:
ذخيره ذرت در انبارها با 3/ 0 ميليون تن کاهش از 8/ 5 ميليون تن در سال زراعي 15-2014 به 5/ 5 ميليون براي سال 16-2015 رسيده است. هر چند طي سال 16-2015 ميزان واردات ذرت به کشور با 2/ 1 ميليون تن کاهش نسبت به سال 15-2014 از 2/ 6 به 5 ميليون تن رسيد ولي ميزان واردات اين کالا و نيز ميزان ذخاير آن طي سالهاي اخير روند افزايشي داشته است. بيشترين افزايش در ذخاير ذرت به سالهاي بعد از 11-2010 مربوط ميشود که از 8/ 2 ميليون به 2/ 3 ميليون براي سال 13-2012 و به 5/ 4 ميليون تن براي سال 14-2013 افزايش يافت.
مصرف روغن سويا نيز در سالهاي اخير روندي تقريباً همواره صعودي داشته است. در سال زراعي 11-2010 مقدار مصرف آن 620 هزار تن برآورد شد که در سال 13-2012 به 600 تن کاهش يافت ولي براي سال 14-2013 تا 630 هزار تن افزايش يافت. در سالهاي بعدي افزايش مصرفِ بيشتري به ثبت رسيد و براي دوره 15-2014 تا 720 هزار تن و سپس تا 800 هزار تن براي سال 16-2015 بالا رفت.
طي ساليان گذشته بيشترين ميزان واردات برنج به سالهاي 11-2010 با 2 ميليون تن و 13-2012 با 1-2 ميليون تن مربوط ميشد. اين در حالي است که براي سال 2001-2000 تنها 8/ 0 ميليون تن واردات برنج براي کشور به ثبت رسيد. طي چند سال اخير روند صعودي واردات قدري تعديل يافت و براي سالهاي 2013 تا 2015 کاهش سالانه واردات برنج را شاهد بوديم بهطوري که براي دوره 14-2013 با 5/ 0 ميليون تن کاهش، واردات برنج به 6/ 1 ميليون تن و براي 15-2014 به 4/ 1 ميليون تن رسيد. با اين وجود روند کاهشي ادامه نداشت و براي دوره 16-2015 واردات 5/ 1 ميليون تني برنج براي کشور به ثبت رسيده است. دامنه نوسانات توليد گندم براي سالهاي بعد از 2010 حدود 5/ 1 ميليون تن بوده و بين 13 ميليون تن (دوره 15-2014) و 5/ 14 ميليون تن (دوره 14-2013) نوسان داشته است. البته به غير از همين يک دوره، در باقي دورهها براي سالهاي بعد از 2010 توليد گندم روند صعودي را تجربه کرده است. از 5/ 13 ميليون تن در سال 11-2010 به 8/ 13 ميليون تن در سال 13-2012 و سپس 5/ 14 ميليون تن در سال 14-2013 رسيد و سپس براي سال 15-2014 به ميزان 5/ 1 ميليون تن کاهش يافت و باز در سال 16-2015 روند صعودي را تجربه کرد و به 14 ميليون تن رسيد. روند ذخيره گندم نيز در سالهاي اخير صعودي بوده و تنها در دوره 16-2015 از مقدار 8/ 7 ميليون براي دوره قبلي (15-2014) به 1/ 7 ميليون تن رسيد. سال 13-2012 با 1/ 5 ميليون تن و 75 درصد افزايش نسبت به سال قبل بيشترين رشد را در حجم موجودي گندم طي سالهاي اخير داشته است. اين رقم با 41 درصد افزايش براي سال 14-2013 به 2/ 7 ميليون تن رسيد.
هشدارهاي پيش رو
بنا به اعلام بانک جهاني، مهمترين خطراتي که قيمتهاي مواد غذايي را تهديد ميکنند شامل تغيير در قيمتهاي انرژي، الگوهاي تغييرات جوي (بهويژه احتمال وقوع پديده النينو در اواخر سال 2016) و سياستهاي تجاري شامل سياستهاي حمايت از توليدکنندگان کالاها و توليد سوختهاي زيستي است.