نویسنده: احمد طاهرخانی
امروزه کسب و کارها به سمتی حرکت می‌کنند که مشاغل موقت یا غیردائم افزایش یافته و در آینده نه چندان دور بخش معمول و شناخته شده اقتصاد خواهند بود. مشاغلی که مطابق روال سنتی، در اختیار گذاشتن زمان مشخص و محدود و بدون انعطاف در قبال پرداخت مبلغ مشخصی را از شاغلین انتظار ندارد. شرکت‌ها تمایل خواهند داشت که با افراد قراردادهای کوتاه مدت امضا کنند.
خویش‌فرمایی در عصر دیجیتال
این روندی است که از مدت‌ها پیش شروع شده است. شاهد این تغییر، کاهش درصد اشتغال افراد به شکل استخدام‌های بلندمدت در عموم کشورها از جمله کشور ما نیز هست. این روند بر اساس یک تمایل دوطرفه شکل می‌گیرد. نه کارفرمایان و نه جویندگان کار تمایل به همکاری بلندمدت ندارند. گفته میشود تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۴۰درصد از افراد شاغل در آمریکا به شکل مستقل و آزاد و بدون قراردادهای بلندمدت فعالیت می‌کنند. چیزی که در ادبیات ما از آن به‌عنوان شغل آزاد یاد میشود. اما اندکی متفاوت با آن دلایل متعددی وجود دارد که این جنس مشاغل در حال افزایش است. مهم‌ترین آن ورود به عصر دیجیتال و تغییر سبک مشاغل بر اساس آن است. در عصر دیجیتال نیروی کار بسیار راحت‌تر در دسترس است. رشد اقتصاد دیجیتال موجب شده است که انجام کار در هر نقطه و هر زمان امکان‌پذیر باشد یعنی عوامل محدود‌کننده بزرگی برداشته شده است. حضور فیزیکی و دائم ارائه دهنده خدمت در مکان درخواست خدمت همچون گذشته لزومی ندارد.
دنیای دیجیتال موجب شکل‌گیری شبکه‌ای از اطلاعات افراد جویای کار و جویای خدمت شده است که در هر زمان و مکان و با توافقی دو طرفه می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند. هیچ اجباری برای هیچ کدام از طرفین نیست. کارفرمایان از میان انبوه افراد جویای کار و افراد جویای کار از میان انبوه درخواست‌های کار، انتخاب خود را صورت می‌دهند. به علاوه عصر دیجیتال، الزامات ایجاد یک شغل را تغییر داده است. حذف مکان فیزیکی مورد نیاز یک کار و کاهش زمان ارائه خدمت از جمله دلایل این تغییرات بوده است. فردی را در نظر بگیرید که نیاز است برای کار در عرصه حمل و نقل مسافر با شرکتی که به همین منظور تاسیس شده است قرارداد همکاری داشته باشد.
این قرارداد به این دلیل منعقد شده است که وابستگی به مکانی وجود دارد که درخواست حمل مسافر به آنجا ارسال میشود و تاسیس چنین مکانی نیز از عهده هر کسی بر نخواهد آمد و پس از مدتی به حد اشباع خواهد رسید. طبیعتا در چنین شرکتی فردی که استخدام میشود باید از قوانین آن شرکت نیز تبعیت کند. ساعات کاری و ساعات حضور در شرکت از جمله مهم‌ترین این قوانین است. در مقایسه با چنین شرکتی ورود نرم‌افزارهای درخواست آنلاین خدمات حمل مسافر را در نظر بگیرید. هر راننده در شرایط کنونی به راحتی میزان ساعت کاری و محدوده کاری خود را متناسب با درآمدی که انتظار دارد مدیریت می‌کند. نیاز به تبعیت از قوانین زیادی ندارد و خروج از این شغل نیز به راحتی امکان‌پذیر است. به‌طور کلی باید گفت کار مستقل، مفهوم جدیدی نیست. در کشورهای در حال توسعه، اغلب افراد دارای مشاغل آزاد هستند اما این روزها با پدیده جدیدی روبه‌رو هستیم؛ مشاغل مستقل دیجیتالی یا به عبارتی دیگر دیجیتال‌سازی نیروی کار. این مفهوم شامل به‌کارگیری ابزارهای دیجیتال توسط نیروی کار، کارشناسان تکنولوژی و مشاغل و سمت‌های جدید شغلی است. بر اساس سنجش‌های صورت گرفته، بعضی از بخش‌های اقتصادی بیش از سایر بخش‌ها دیجیتالی شده‌اند، مثل خدمات مالی و رسانه‌ها.
بیشترین بهره‌وری و افزایش دستمزد نیز در این بخش‌ها مشاهده میشود اما حوزه‌های خدماتی، آموزش و خرده‌فروشی‌ها از تکنولوژی‌های دیجیتال کمتر بهره برده‌اند. کمترین بهره‌وری نیز مربوط به این حوزه‌ها بوده است، در حالی که بخش اعظمی از تولید ناخالص داخلی مربوط به آنهاست. آن دسته از سازمان‌هایی که در حوزه دیجیتال‌سازی پیشگام هستند، به نسبت همتایان خود نرخ رشد و بهره‌وری بالاتری دارند. بیش از نیمی از جمعیت جهان هنوز آفلاین هستند. وقتی تکنولوژی در دسترس همگان قرار می‌گیرد، ارزش قابل توجهی خلق میشود. زنان، افراد بی‌سواد، سالخوردگان و افراد کم‌درآمد بیش از سایر اقشار جامعه از این تکنولوژی‌ها محرومند. ایجاد ارتباط میان این افراد یعنی ارزش‌آفرینی و وقتی این افراد وارد اقتصاد جهانی شوند، عرصه کار از پایه و اساس دگرگون خواهد شد و همان‌طور که گفته شد روند کنونی به‌صورتی است که در آینده نه‌چندان دور این اتفاق خواهد افتاد. بر همین اساس و با تکیه به این روند کسب و کارهای نوپا (استارت‌آپ) در حال شکل‌گیری هستند. در واقع موج کنونی این کسب و کارها بر همین اساس است. استارت‌آپ‌ها از ابزار دیجیتال و تغییرات در تمایلات عمومی جامعه استفاده می‌کنند و ایده‌هایی نو را مطرح می‌کنند که در آنها عموما کار یا شغل به شکل جدیدی در حال ارائه شدن است. هم کارفرما و هم ارائه‌دهنده خدمت این شکل جدید از کار را به دلیل مزایایی که ذکر شد، پذیرفته‌اند.
